Termin "cyberprzestrzeń" został użyty po raz pierwszy w 1984 roku przez Williama Gibsona w powieści Burning Chrome. Dziś jest rodzajem hasła wywoławczego przywołującego tamte czasy i ówczesne spojrzenie na rozwój technologii cyfrowej, jednocześnie też wskazuje na wygenerowany przez komputer świat immersyjnej, wirtualnej rzeczywistości lub wirtualnej rozrywki. Amerykański klasyk cyberpunkowych powieści użył też terminu matrycą (matrix), który wypromowała gibsonowska Trylogia, a zwłaszcza jej pierwszy tom - Neuromancer, i która oznacza rodzaj alternatywnego świata. Na dobre spopularyzował cyberprzestrzeń powszechny dostęp do internetu, oraz filmy opierające się na motywach gibsonowskich, takie jak Johny Mnemonic, czy trylogia Matrix.

Cybeprzestrzeń w dzisiejszym rozumieniu to przestrzeń otwartego komunikowania się za pośrednictwem połączonych komputerów i pamięci informatycznych pracujących na całym świecie. W dyskursie humanistycznym stała się ona zatem synonimem Internetu. Dziś jest synonimem wirtualnej rzeczywistości, wskazuje na jej historię i klasyczne przykłady. Według Pierre'a Levy cyberprzestrzeń ma charakter plastyczny, płynny, obliczeniowy i przetwarzalny w czasie rzeczywistym, hipertekstualny, interaktywny i wreszcie wirtualny. Badacze omawiając cybeprzestrzeń mówią o środowisku, a zatem kategorii przestrzennej, miejscu, do którego się nie tylko podąża, wchodzi. Wychodzi, ale także ľ zamieszkuje. Umożliwia współdziałanie i sprzęganie wszystkie narzędzi tworzenia informacji, rejestrowania, komunikacji i symulacji. Perspektywa powszechnej numeryzacji informacji i przekazów uczyni prawdopodobnie z cyberprzestrzeni główny kanał informacyjny i główny nośnik pamięciowy ludzkości.

Ilustracja: Markus Spiske (Pexels)

W krytyce sztuki i literatury nowych mediów cyberprzestrzeń funkcjonuje jako przestrzeń Internetu, działalności artystycznej w sieci czy żywych, możliwych dzięki komunikacji online sieci społecznych. Jako taka nie jest więc szczególnie nośną kategorią przydatną w typologii nowych mediów. Możemy mówić o dziele w cyberprzestrzeni (jako miejscu publikacji, przestrzeni wystawienniczej), możemy mówić o dziele wykorzystującym język cybeprzestrzeni, czyli wskazywać na jego numeryczny i hipertekstowy charakter, możemy w końcu mówić o cyberprzestrzennych sposobach prezentacji dzieła, gdzie dane składające się na utwór zaprezentowane są w wizualnej, przestrzennej formie (na przykład mapa serwisu Techsty pokazana jako miasto danych, gdzie każda strona stanowi wyższy lub niższy blok (w zależności od ilości jej odwiedzin) na siatce owego "miasta danych". Ten ostatni przykład jest najbliższy gibsonowskiej matrycy, która w przestrzennych klasyfikacjach struktur hipertekstowych najczęściej pokazywana jest jako regularna siatka danych.

Dużo bardziej przydatna od cyberprzestrzeni i bogata w konkretne przykłady artystycznych realizacji jest kategoria wirtualnej rzeczywistości. Podobnie jak Liternet stanowi ona pewną specyficzną technologię, z całą historią swoich wdrożeń, różnorakich rodzajów i zastosowań. Jako taka stała się ona obszarem eksploracji artystów sztuki wideo, instalacji, artystów sieci i hipertekstowych połączeń. Nie powinna być ona mylona z cyberprzestrzenią, choć czasem, niekoniecznie słusznie, wirtualną rzeczywistość uważa się za jej najpełniejszą realizację.

Zobacz także: Wikipedia o cyberprzestrzeni