HISTORIA HIPERTEKSTU SIĘGA DALEKO. Niektórzy hipertekstualne podejście do zapisanego tekstu upatrują już w księdze I-Ching, inni - w Torze, jeszcze inni w Biblii. Można też szukać korzeni hipertekstu w sferze czysto idealnej, w odwiecznych marzeniach o uniwersalnej bibliotece, w której wszystkie teksty świata dostępne są dla każdego w każdej chwili. Aby jednak nie zagubić się w rozwidlających się ścieżkach tego gąszczu kontekstowych odniesień warto podążyć dwutorowym szlakiem: powieściowej praktyki z jednej strony, a realizacjami technologicznymi, które sprawiły, że hipertekstualne podejście do literatury mogło zrealizować się na interaktywnym ekranie komputera.

Pierwszy utwór, który określić można mianem protohipertekstu powstał w XVII wieku i była nim powieść Laurence`a Sterne`a - Tristram Shandy. Rozbijanie linearnego , zazwyczaj jednotorowego toku narracji w prozie - wiele lat później - stało się ulubionym zajęciem postmodernistów, utwory Italo Calvino, Raymonda Queneau, Milorada Pavica, nie wspominając już o Cortazarze i jego Grze w Klasy - są tutaj najlepszym przykładem.

...
System Aquanet

Z drugiej strony - już w latach 40-ych powstaje, przynajmniej na papierze - memex: analogowy komputer do zarządzania dużą ilością dokumentów i artykułów wymyślony przez Vannevara Busha. Memex jest pierwszym systemem hipertekstowym. Idee Busha zapragnął wcielić w życie komputerowy wizjoner Theodor Nelson. Od lat 60-tych próbuje on stworzyć system Xanadu - będący zarówno magicznym miejscem literackiej pamięci, uniwersalną biblioteką sieciową jak i - w ostatecznym zamierzeniu - komputerowym programem.

Obok wielkich wizjonerów, już w pierwszej połowie lat 60tych, wykorzystując 8 bitowe komputery - rozkwit przeżywają tak zwane przygodówki - gry przygodowe, polegające na interakcji gracza z tekstem gry. Jednocześnie, wraz z rozwojem systemów Unix i Macintosh - rozproszone grupy literatów i specjalistów komputerowych zaczynają pracować nad bardziej poważnymi systemami hipertekstualnymi. Już w 1984 roku Rob Swigart publikuje Portal jako "interaktywną powieść. Wersja na program HyperCard pojawia się jednak dopiero w 1988 roku. W 1986 - dzięki pionierskiej sieci the WELL łączącej jedną z pierwszych społeczności internetową artystów – opublikowana zostaje powieść Uncle Roger Judy Molloy. W 1987, podczas pierwszej konferencji ACM Hypertext ma swoją nieoficjalną premierę stworzona w Storyspace powieść hipertekstowa afternoon, a story Michaela Joyce`a, której kopie autor rozdaje uczestnikom konferencji (powieść zostaje oficjalnie wydana dopiero w 1989 roku przez Eastgate Systems. W 1987, Amanda Goodenough wydaje Inigo Gets Out – powieść dla dzieci stworzoną w HyperCard, która była prawdopodobnie pierwszym graficznym hipertekstem.

Internetowa sieć, która zaczęła na dobre splatać amerykańskie uczelnie przyczyniła się do jeszcze większego zainteresowania hipertekstami oraz ich literacką odmianą. Gdy internet - ów globalny hipertekst - wszedł do powszechnego użytku interaktywna fikcja i literacki hipertekst miały już swoje grono zwolenników, grono przeciwników i wiele realizacji.

Ostatnia aktualizacja:

29.01.2023

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (never) Historia hipertekstu . "Techsty" 29.01.2023 [https://techsty.art.pl/hipertekst/historia.htm].

druk hipertekst hisotria protohiperteksty

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


aquanet art central hasztag hipertekst hipertekstu historia hypercard img inni konferencji lat memex pierwszej pierwszym podejście powieść rekopis remediacja roku sitemap source target techsty value