HISTORIA HIPERTEKSTU SIĘGA DALEKO. Niektórzy hipertekstualne podejście do zapisanego tekstu upatrują już w księdze I-Ching, inni - w Torze, jeszcze inni w Biblii. Można też szukać korzeni hipertekstu w sferze czysto idealnej, w odwiecznych marzeniach o uniwersalnej bibliotece, w której wszystkie teksty świata dostępne są dla każdego w każdej chwili. Aby jednak nie zagubić się w rozwidlających się ścieżkach tego gąszczu kontekstowych odniesień warto podążyć dwutorowym szlakiem: powieściowej praktyki z jednej strony, a realizacjami technologicznymi, które sprawiły, że hipertekstualne podejście do literatury mogło zrealizować się na interaktywnym ekranie komputera.
Pierwszy utwór, który określić można mianem protohipertekstu powstał w XVII wieku i była nim powieść Laurence`a Sterne`a - Tristram Shandy. Rozbijanie linearnego , zazwyczaj jednotorowego toku narracji w prozie - wiele lat później - stało się ulubionym zajęciem postmodernistów, utwory Italo Calvino, Raymonda Queneau, Milorada Pavica, nie wspominając już o Cortazarze i jego Grze w Klasy - są tutaj najlepszym przykładem.
Z drugiej strony - już w latach 40-ych powstaje, przynajmniej na papierze - memex: analogowy komputer do zarządzania dużą ilością dokumentów i artykułów wymyślony przez Vannevara Busha. Memex jest pierwszym systemem hipertekstowym. Idee Busha zapragnął wcielić w życie komputerowy wizjoner Theodor Nelson. Od lat 60-tych próbuje on stworzyć system Xanadu - będący zarówno magicznym miejscem literackiej pamięci, uniwersalną biblioteką sieciową jak i - w ostatecznym zamierzeniu - komputerowym programem.
Obok wielkich wizjonerów, już w pierwszej połowie lat 60tych, wykorzystując 8 bitowe komputery - rozkwit przeżywają tak zwane przygodówki - gry przygodowe, polegające na interakcji gracza z tekstem gry. Jednocześnie, wraz z rozwojem systemów Unix i Macintosh - rozproszone grupy literatów i specjalistów komputerowych zaczynają pracować nad bardziej poważnymi systemami hipertekstualnymi. Już w 1984 roku Rob Swigart publikuje Portal jako "interaktywną powieść. Wersja na program HyperCard pojawia się jednak dopiero w 1988 roku. W 1986 - dzięki pionierskiej sieci the WELL łączącej jedną z pierwszych społeczności internetową artystów – opublikowana zostaje powieść Uncle Roger Judy Molloy. W 1987, podczas pierwszej konferencji ACM Hypertext ma swoją nieoficjalną premierę stworzona w Storyspace powieść hipertekstowa afternoon, a story Michaela Joyce`a, której kopie autor rozdaje uczestnikom konferencji (powieść zostaje oficjalnie wydana dopiero w 1989 roku przez Eastgate Systems. W 1987, Amanda Goodenough wydaje Inigo Gets Out – powieść dla dzieci stworzoną w HyperCard, która była prawdopodobnie pierwszym graficznym hipertekstem.
Internetowa sieć, która zaczęła na dobre splatać amerykańskie uczelnie przyczyniła się do jeszcze większego zainteresowania hipertekstami oraz ich literacką odmianą. Gdy internet - ów globalny hipertekst - wszedł do powszechnego użytku interaktywna fikcja i literacki hipertekst miały już swoje grono zwolenników, grono przeciwników i wiele realizacji.
Ostatnia aktualizacja:
29.01.2023
Cytuj ten wpis jako:
Mariusz Pisarski (never) Historia hipertekstu . "Techsty" 29.01.2023 [https://techsty.art.pl/hipertekst/historia.htm].
druk hipertekst hisotria protohiperteksty