Grzegorz D. Stunża

Nowy Człowiek? Hipertekst jako przyczyna

światowego podziału     04



Choć Internet nie jest kolejną bronią masowego rażenia, przynajmniej nie dosłownie, to jednak zanim zaczniemy chwalić jakąkolwiek technologię, zastanówmy się, komu i czemu na dłuższą metę służy. W tym miejscu przywołam słowa Stanisława Lema, zdecydowanego przeciwnika Internetu, dla którego globalna wioska McLuhana jest po prostu globalną mordownią. I choć hipertekst umożliwia indywidualne podejście do mediów użytkownikom, od innych mediów wyróżnia go interaktywny charakter, pozwala na rozwój i rozkwit społeczeństwa informacyjnego, to jednak nie jest dostępny dla wszystkich. Dlatego uważam, że nie jest istotne tylko tworzenie nowych technologii i ich wykorzystywanie, a nawet zmiany, do jakich nowe media się przyczyniają, ale umożliwienie skorzystania z nich wszystkim ludziom- dopiero wtedy będzie można mówić o rzeczywistym społeczeństwie informacyjnym. W dzisiejszym świecie niemożliwość inicjowania procesów komunikowania to jak zesłanie na bezludną wyspę, która nie dość, że bezludna, to jeszcze przywiązana na zawsze do swego miejsca i stopniowo coraz częściej omijana przez informacyjne szlaki tych, dla których inicjowanie procesów komunikowania poprzez nowoczesne media to chleb powszedni. Z takiej wyspy nie da się uciec.

To, co mówi Lem, to rzeczywiście radykalne stwierdzenie. Być może hiperczłowiek to w rzeczywistości ten sam człowiek co dotąd, korzystający tylko z innych środków technicznych, a hipertekst jest tylko kolejną nowością, która istniejąc dziś w Internecie, zastępuje powoli pewne media, ale jutro to ona może zostać zastąpiona.

Hipertekst, z racji swoich podstawowych cech: nielinearności, konieczności wyboru bywa często krytykowany. Może jednak krytyka hipertekstu to w rzeczywistości lęk przed nim, Faraonowa krytyka Hermesa, który przed chwilą wynalazł pismo? A hiperczłowiek, który korzysta z hipertekstu to jednostka dobrze wykształcona w zakresie korzystania z nowych mediów, traktująca tekst na równi z obrazem, filmem, grafiką i muzyką. Jednostka potrafiąca samodzielnie, krytycznie myśleć, nie wstydząca się własnych wyborów, a przecież to one są istotą hipertekstu i odpowiedzialna za nie. Nie tylko przed społeczeństwem, ale przede wszystkim przed samym sobą, nie wstydząca się indywidualnego sensu i swoich małych narracji. Jeśli tak, to może powinniśmy wspierać rozwój hipermediów i propagować korzystanie z nich, a największy problem, to umożliwienie korzystania z nich wszystkim ludziom, tak by nie tworzyć kolejnego światowego podziału.