Jak czytać

Między Reją a Morzem

Nick Montfort i Stephanie Strickland

Wersja polska: Monika Górska-Olesińska, Mariusz Pisarski, Jan Argasiński

Każda sekunda ostatnią jest
być może, odlicza ją Człowiek
rozgarniając, co Nieświadome
między Reją a Morzem.

    —Emily Dickinson, 879

Między Reją a Morzem to generator poezji rozrysowujący przestrzeń językową wypełnioną przez strofy, których liczba dorównuje ilości ryb zamieszkujących oceany (około 225 trylionów). Położenie każdej ze strof określają dwie koordynaty, pełniące funkcję analogiczne do tych, jakie w układzie współrzędnych geograficznych pełnią długość i szerokość. Koordynaty te mieszczą się w zakresie od 0 : 0 do 14992383 : 14992383. Przewidziano kilka sposobów posługiwania się generatorem. Czytelnik może:

Czym są Prawa Człowieka i Wolności Świata, jeśli nie Rybami Wolnymi? . . . Czym jest sama ta wielka kula ziemska, jeżeli nie Rybą Wolną? A czymże ty jesteś, Czytelniku, jeśli nie Rybą Wolną i Rybą Przytrzymaną zarazem?

    —Herman Melville, Moby Dick (tłum. Bronisław Zieliński)

Strofy

Słownictwo Między Reją a Morzem zostało zaczerpnięte z wierszy Emily Dickinson i powieści Moby Dick Hermana Melville'a. Do tworzenia złożeń (kenningów) wykorzystano wyrazy najczęściej używane przez jednego lub też przez oboje autorów. Posłużono się cyfrowymi metodami obrachunku, umożliwiającymi ilościową analizę tekstów literackich. Braliśmy na przykład pod uwagę słowa występujące w leksykonie wyłącznie jednego z autorów. Przyglądaliśmy się także pewnym charakterystycznym kategoriom słów, łatwym do wyodrębnienia i obrachowania – takim jak wyrazy z końcówką “less.”

Czynnik ludzki/analogowy uczestniczył z kolei w procesie selekcji, w którym wspólnie wybieraliśmy przykładowe słowa z leksykonów obu autorów i wynajdowaliśmy sposoby generowania wersów. Nie stosowaliśmy przy tym metod ilościowych, lecz polegaliśmy na znajomości rytmiki tekstów i chwytów retorycznych charakterystycznych dla Melville’a i Dickinson.

Powstały kod zawiera wszystkie niezbędne informacje. Pierwszy z wersów może przybrać jedną z trzech form: shortLine(), oneNounLine() lub też compoundCourseLine(). Drugi z pary wersów może przybrać jedną z czterech form: riseAndGoLine(), butLine(), exclaimLine() lub też nailedLine(). Szczegóły dotyczące sposobu generowania poszczególnych wersów, a także aranżowania strof, można prześledzić w programie JavaScript, który odpowiada za wykonanie pliku Między Reją a Morzem. Program ten, mieszczący w sobie tablice z wszystkimi wyrazami wykorzystywanymi przez generator, jest niewielki i stosunkowo prosty. Jeśli z kodu Między Reją a Morzem usunie się komentarze, to będzie on miał mniej znaków, niż plik odpowiedzialny za implementację czcionki.

Czcionka

Wygenerowane strofy stosują czcionkę wektorową Hershey'a, stworzoną w latach 60. dla Biura Standardów U.S.A i przeniesioną w warunki cyfrowe przez Jima Studta (implementacja ta znajduje się w domenie publicznej). Wszelkie inne elementy tekstowe używają czcionki Palatino Linotype Hermanna Zapfa (jeśli znajduje się ona w zasobach przeglądarki).

Wymagania dotyczące elementu Canvas

Tak jak żeglarze pływający po morzach w XIX w. nie mogli obejść się bez płótna żaglowego, tak czytelnicy Między Reją a Morzem potrzebować będą przeglądarki, która obsługuje element Canvas. Może nią być aktualna wersja przeglądarki Mozilla Firefox, Google Chrome, Safari lub Opera.

Mózg—bezdenniejszy jest niż Morze—
Bo zgłęb je—co do joty—
Ujrzysz, że Mózg Ocean wchłonie—
Jak Gąbka—Wiadro wody—

    —Emily Dickinson, 632 (tłum. Stanisław Barańczak)

czytaj Między Reją a Morzem