Założona w 1985 roku przez Stewarda Branda i Larry’ego Brillantta, The WELL (Whole Earth ’Lectronic Link) jest jedną z najwcześniejszych i najbardziej wpływowych społeczności internetowych, skupiających przede wszystkim artystów z Kalifornii i innych części świata. Strukturę sieci określano jako "skupisko elektronicznych wiosek. zamieszkane, inteligentne i ikonoklastyczne". The WELL działała jeszcze przed upowszechnieniem Internetu, jako sieć oparta na połączeniach dial-up, i była miejscem spotkań, wymiany idei i – co istotne – twórczości artystycznej. Jej charakter można opisać jako mieszankę dzisiejszego forum dyskusyjnego, bloga i kolektywu twórczego, z cechami, które prefigurowały współczesne media społecznościowe – w tym osobiste profile, wątki dyskusyjne, moderację i głębokie poczucie wspólnoty.

The WELL

The WELL powstała z ducha kontrkultury lat 60. i 70. – w dużej mierze była kontynuacją filozofii Whole Earth Catalog, wydawanego przez Branda. Miała być platformą wolnej wymiany myśli, gdzie eksperci, amatorzy i artyści mogli rozmawiać na równych zasadach. To właśnie w The WELL sformułowano wiele intuicji, które później stały się fundamentami cyfrowego idealizmu: przekonanie, że sieć może być narzędziem demokracji, samoorganizacji i kreatywności.

Jedną z najbardziej znaczących postaci artystycznych związanych z The WELL była Judy Malloy – pionierka literatury elektronicznej i autorka hipertekstowych powieści cyfrowych. Jej najważniejsze dzieło z tego okresu, Uncle Roger (1986–1988), jest jednym z pierwszych przykładów cyfrowej narracji modularnej, wyświetlającej się przed czytelnikiem jak karty wyciągane z pudełka, którego rolę w środowisku cyfrowym pełni baza danych. Uncle Roger publikowany był seryjnie, w częściach, na forach dyskusyjnych The WELL. Utwór powstał w języku BASIC i składał się z “epizodów”, które czytelnicy mogli śledzić i komentować na bieżąco, współuczestnicząc w jego tworzeniu. Pierwotna wersja kolejnego hipertekstu, k0cHacK0g0s, również pojawiła się w The WELL.

Malloy opisywała The WELL jako żywą strukturę literacką – nie tylko miejsce publikacji, ale i dialogu, w którym odbiorca przestaje być pasywnym czytelnikiem, a staje się współautorem i świadkiem procesu twórczego (Women, Art, and Technology, red. Judy Malloy, 2003). W tym sensie The WELL pełniło funkcję kolektywnej “maszyny literackiej”, podobnie jak współczesne platformy społecznościowe, choć z większym naciskiem na refleksję i głębię.

Z perspektywy historii literatury i mediów, The WELL stało się pomostem między tradycją awangardowej twórczości a narodzinami literatury sieciowej. Powieści hipertekstowe z lat 80. i 90., takie jak afternoon, a story Michaela Joyce’a czy Victory Garden Stuarta Moultharopa, rozwijały idee, które Malloy testowała właśnie w ramach tej sieci – nielinearność, rozgałęzienia narracyjne, funkcja czytelnika jako aktywnego uczestnika.

W sferze społecznej The WELL prefigurowało nie tylko blogosferę, ale i serwisy takie jak Facebook czy Reddit – przy czym ich współczesne formy zatraciły wiele z pierwotnego idealizmu. Jak zauważa Howard Rheingold w klasycznej książce The Virtual Community (1993), The WELL funkcjonowało jako “cyfrowa wioska”, w której odpowiedzialność, empatia i autentyczność były warunkiem uczestnictwa. Nie było anonimowości – każdy podpisywał się własnym imieniem i nazwiskiem, a rozmowy, nawet ostre, prowadzone były z pełną świadomością społecznej odpowiedzialności.

Z dzisiejszej perspektywy The WELL można postrzegać jako eksperyment społeczny i artystyczny, który oferował prototypy zarówno form narracyjnych, jak i modeli komunikacji społecznej w sieci. Przed komercjalizacją Internetu i dominacją algorytmów, istniała przestrzeń, w której kultura cyfrowa rozwijała się w rytmie rozmów, eksperymentów i wspólnego tworzenia.

Zakończenie epoki The WELL nie oznacza jednak jej końca jako zjawiska kulturowego. Pozostaje ona źródłem inspiracji dla badaczy, artystów i aktywistów cyfrowych, poszukujących alternatyw dla obecnych modeli platformowych. W czasach dominacji zamkniętych ekosystemów, The WELL przypomina, że sieć może być nie tylko narzędziem dystrybucji, ale i przestrzenią etycznej, wspólnotowej kreacji.

Bibliografia

• Malloy, Judy. Uncle Roger, 1986–1988.
• Malloy, Judy (red.). Women, Art, and Technology. MIT Press, 2003.
• Rheingold, Howard. The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier. MIT Press, 1993.
• Turner, Fred. From Counterculture to Cyberculture: Stewart Brand, the Whole Earth Network, and the Rise of Digital Utopianism. University of Chicago Press, 2006.