...
FAKT IŻ POPRZEZ HUMANISTYKĘ, a także przez mass media, na początku lat 90 tych przetoczyła się potężna fala dyskusji o hipertekście literackim - jako nowym gatunku literackim i nowej formie istnienia literatury - zawdzięcza swoje istnienie takim autorom jak Michael Joyce, David Bolter, Stuart Moulthrop, George Landow, Robert Coover, Mark America czy Mark Bernstein. Dekadę tę podsumowała w swoich teoretycznych wystąpieniach N. Katherine Hayles i to prace tej badaczki zdefiniowały kolejne wystąpienia definiujące hipertekst i tekst cyfrowy oraz kierunki instytucjonalnego rozwoju literatury elektronicznej. Co ciekawe - wszyscy oni - pełnili w rozpropagowaniu hipertekstu role podwójnych agentów – pisarze byli także teoretykami tego gatunku, natomiast teoretycy - siadali za monitorem komputera i tworzyli różne formy literatury elektronicznej. Niektórzy z nich, jak Joyce, Bolter czy Landow to także programiści lub bezpośredni inspiratorzy programistów, dzięki którym powstały hipertekstualne systemy i programy dla twórców cyfrowych form narracyjnych.

Tworzenie utworów literackich, tworzenie podwalin teoretycznych, pisanie swoistych manifestów oraz umiejętna dystrybucja swojej twórczości i swoich idei z wykorzystaniem mechanizmów sieciowego marketingu, którym we wzorowy sposób do dziś wykazuje się Eastgate Systems - każe spojrzeć na tych twórców jak na grupę literacką, podobną do tych, które powstawały w latach 20-stych w Europie, a w latach 50-tych - w Stanach Zjednoczonych. Potwierdza to zaplecze teoretyczne drugiego pokolenia hipertekstualistów. Wszyscy oni, w swoich pismach teoretycznych, sięgają w rozważaniach o hipertekście do dwudziestowiecznej awangardy, widząc w tym gatunku i w swojej własnej działalności kontynuacje awangardowych dążeń dadaistów, kubistów, nowojorskich abstrakcyjnych ekspresjonistów czy twórców z kręgu Oulipo. Narzędzia teoretycznie dostarczył jednak Moulthropowi, Landowowi i Bolterowi poststrukturalizm.

...
Okładka Cybertext. Perspectives on Ergodic Literature Espena Aarsetha

Autorzy ci zarysowali paralelę pomiędzy hipertekstem a postmodernistyczna teorią literatury, zwłaszcza ta w wydaniu Barthesa i Derridy. Dziś porównanie to wydaje się interesujące ale niezbyt realistyczne. Twierdzenie, że hipertekst jest realizacja gramatologii Derridy jest pobożnym życzeniem, są oczywiście podobieństwa w sposobie podejścia do samego tekstu, ale różnica poziomów abstrakcji jest powalająca. Mimo to, wczesna twórczość hipertekstowa była pod głębokim wpływem teorii literatury, a przede wszystkim poststrukturalizmu. Teoria mówiąca iż nie da stworzyć jakiegoś stabilnego trwałego znaczenia, że słowa i sam tekst nieustannie odnoszą się do samych siebie (a odnoszenie to można przedstawić w hipertekście za pomocą odsyłaczy) były niezmiernie nośne w takich utworach jak afternoon, a story, jak Hypertextual Consciousness, czy w końcu jak Patchwork Girl, zwłaszcza, że niemal każdy z tych utworów miał w sobie sporą dawkę metarefleksyjności.

Dziś, po tym, jak hipertekst, w pracach na przykład Espena Aarsetha, okazał się zaledwie jednym z kilku gatunków rodzaju nadrzędnego - cybertekstu, po tym, jak Marie Laure Ryan - ukazała hipertekst jako jeden z rodzajów nowych mediów, które dość blado wyglądają w świetle wirtualności mediów i ingerencji, czy wręcz immersji odbiorcy w te media, owe pierwotne, utopijne nadzieje wiązane z hipertekstem, wydają się być raczej częścią historii literatury awangardowej XX wieku, świadectwem dążeń pewnej artystycznej grupy twórców i teoretyków, a nie jakimś naiwnym projektem artystycznym. Hipertekstualiści, choc rozproszeni dziś po wielu kontynentach, i działający w wielu enklawach, nie prezentują w końcu jakiegoś zamkniętego rozdziału w historii sztuki, ale rozwijają się, wraz ze swoją teorią, jak wszystko wokół.

Ostatnia aktualizacja:

22.01.2024

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (never) Hipertekst - Teoria. "Techsty" 22.01.2024 [https://techsty.art.pl/hipertekst/teoria.htm].

postmodernizm poststrukturalizm tekst cyfrowy teoria hipertekstu

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


aarseth alt art auto dziś gatunku hasztag hipertekst hipertekście ideal img jakiegoś joyce końcu landow literatury nkhayles source swoich target techsty teoretycznych teoria twórców value