HIPERTEKSTOWA POWIEŚĆ Stuarta Moulthropa Victory Garden z 1991 roku obiera za swój temat przewodni pierwszą wojnę w Zatoce Perskiej, która była pierwszym konfliktem zbrojnym, jaki Amerykanie, dzięki technologii noktowizyjnej, mieli okazję śledzić na bieżąco na ekranach swoich telewizorów. Fabuła Victory Garden rozgrywa się jednocześnie na dwóch planach – w Iraku, gdzie przebywa główna bohaterka Emily Runbird (znana także jako Emily Bird), oraz na amerykańskim kampusie uniwersyteckim, który bohaterka opuszcza, wyruszając na wojnę. Struktura utworu nie pozwala jednak na jednoznaczne ustalenie ani tego, co się wydarzyło, ani nawet tego, kim tak naprawdę jest Emily. Czytelnik może podążać za różnymi wersjami jej losów – w niektórych z nich Emily ginie, w innych powraca, w jeszcze innych pojawia się tylko jako wspomnienie. Narracja pozostaje otwarta, a sens – rozproszony.

Victory Garden - mapa. Moulthrop wyznaje po latach, że mapa ogrodu, schematyczna, pokazująca z grubasza ważne węzły fabularne powieści, była zrobiona w ostatniej chwili, jako dodatek. Sam tekst natomiast pozostać miał głownie labiryntowy. Jak się oakzało, krytycy postawili jednak głowny akcent na mapę, nie na labirynt.

Victory Garden pozostaje jednym z najbardziej znaczących osiągnięć literatury cyfrowej XX wieku. Podobnie jak w afternoon, a story Michaela Joyce’a, również należącego do kanonu wczesnej literatury hipertekstowej, użytkownik nie ma do czynienia z jedną zamkniętą opowieścią, lecz z siecią możliwych wariantów. Victory Garden składa się z niemal tysiąca leksji i ponad 2800 linków. Skala tej struktury sprawia, że czytelnik nigdy nie ma pewności, że przeczytał całość, ani że to, co właśnie czyta, prowadzi do jakiejkolwiek konkluzji. W tym sensie literackimi patronami Moulthropa są nie tylko Borges i Cortázar, ale także R. S. Thomas i Deleuze z Guattarim.

To właśnie Gilles Deleuze i Félix Guattari, w drugim tomie Mille plateaux, zaproponowali koncepcję kłącza – nielinearnej struktury wiedzy i znaczenia, która nie zna początku ani końca, nie hierarchizuje, lecz łączy, przekształca i rozrasta się w wielu kierunkach jednocześnie. Dorota Sikora, analizując Victory Garden, zauważyła, że hipertekstowa mapa ogrodu nie pełni funkcji klasycznej topografii – jest raczej „kartografią bez oryginału”, otwartym schematem, który sam czytelnik musi rozbudowywać w trakcie lektury. Mapa to nie przewodnik, lecz interfejs świadomości, mechanizm rekonstrukcji. Czytelnik, poruszając się po ogrodzie narracji, nie tyle „odczytuje”, ile tworzy ścieżki – jego lektura staje się zarazem aktem konstrukcji i dekompozycji.

W 2022 roku Victory Garden zyskało nowe życie dzięki zespołowi badaczy i studentów z Washington State University Vancouver, którzy dokonali remediacji oryginalnego utworu na potrzeby przeglądarek internetowych. Nowa edycja powstała w oparciu o HTML, CSS i JavaScript i została zaprojektowana tak, by zachować zarówno strukturę leksji, jak i sposób nawigacji zbliżony do oryginalnego doświadczenia w środowisku Storyspace. Jednocześnie edycja ta wprowadza nowy interfejs użytkownika, który pozwala zarówno na eksplorację sieci narracyjnej, jak i na wizualizację jej struktury. Co ważne, projekt ten nie jest jedynie archiwizacją – to akt twórczego tłumaczenia, który przywraca Victory Garden współczesnym odbiorcom, dla których oryginalne środowisko może być już niedostępne technologicznie lub zbyt hermetyczne. Sam autor dokonał ciekawej remediacji Ścieżek jako klasycznego elementu grupowania semantycznego linków i lekcji. W nowej edycji, ścieżki są ilustrowanymi grupami tematycznymi, które stoją na równi w hierarchii nawigacji i sposobów lektury z trybem domyślnym i linkowym.

Sieciowa reedycja Victory Garden stanowi doskonały przykład tzw. mediów palimpsestowych – tekstów, które powracają w nowych formach, adaptując się do zmiennych warunków technologicznych, estetycznych i kulturowych. Remediacja ta nie tylko podtrzymuje żywotność utworu, ale też nadaje mu nowe znaczenia: dziś Victory Garden można czytać nie tylko jako komentarz do wojny medialnej, ale też jako refleksję nad samą kondycją czytania i opowiadania w epoce sieciowej.

Więcej o Victory Garden w recenzji: Na ostrzu tęczy, w Ogrodzie Zwycięstwa.