Czas i przestrzeń to dwie podstawowe kategorie, za pomocą których poruszamy się po otaczającej nas rzeczywistości. W przypadku hipertekstowej prozy o wiele częściej

jednak wspomina się o jego przestrzennej naturze, często pomijając problem czasu. Ten ostatni stawia się w centrum uwagi w cyfrowej poezji.

Hiperfikcja swoimi założycielskimi metaforami uczyniła tekstualne miasta, żeglowanie, bibliotekę Babel, wodne przejażdżki wzdłuż jeziora i zagłębianie się w jego zatoki, mapy ciała a przede wszystkim – labirynt jako powieściową strukturę zapożyczoną od Borgesa i jego ogród o rozwidlających się ścieżkach. Ten ostatni, zwłaszcza w postaci przedstawionej w opowiadaniu Borgesa pod tym samym tytułem, ma paradoksalnie naturę bardziej temporalną niż przestrzenną. I jako taki jest metaforą zarówno prozy jak i poezji elektronicznej.

Literatura na interaktywnym ekranie niemal w naturalny sposób podlega zarówno uprzestrzennieniu jak i uprogramowalnieniu. Spacjalizacja i piktoralizacja z jednej strony, temporalizacja i poddanie dowolnym procesom obróbki logicznej i programistycznej z drugiej. Pojedyncza litera i słowo mogą zostać poddane jakiemukolwiek z tych powyższych procesów. Arsenał środków artystycznych zostaje przez to pomnożony do rozmiarów, których nawet dziś – w dobie sztucznej inteligencji, która zaczyna towarzyszyć naszym twórczym zmaganiom na każdym kroku – nie jesteśmy w stanie objąć.

W hipertekście mamy do czynienia z kilkoma rodzajami czasu, są to: czas interfejsu (mechaniczny, potrzebny na przykład do tego, by załadował się program powieści, jakiś element multimedialny czy też - aby jedna leksja przeszła w następną), czas lektury (spędzony przed ekranem przy czytaniu tekstu) oraz czas interaktywny (czas spędzony na interakcji z tekstem, na nawigacji itp.)

W wszystkich tych trzech przypadkach czas w prozie hipertekstowej jest niemal zawsze zmienny. Utwór powstały w programie Storyspace, wykorzystujący jego pola strzeżone, linki warunkowe i logiczne może prezentować się czytelnikowi za każdym razem nieco inaczej – hiperłącze, które jest aktywne w danym bloku tekstu za jednym razem, może być niewidoczne przy powtórnej lekturze lub na odwrót. Tym samym partii tekstu może być raz więcej, raz mniej, w każdym momencie może dojść do końca lektury, której jednostką - pod kątem temporalnym - jest pojedyncza sesja lekturowa. Z kolei w poezji hipertekstowej jednostka czasu mierzona jest zarówno po stronie dzieła jak i po stronie czytelnika.

Ostatnia aktualizacja:

13.01.2024

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (never) Poetyka - czas i przestrzeń w hipertekście. "Techsty" 13.01.2024 [].

narracja poetyka poetyka hipertekstu poststrukturalizm retoryka tekst cyfrowy

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


art central cybe czas czasoprzestrzen czasu film hiperfikcja hipertekst hipertekstowej img każdym niemal ostatni outgoing patchwork poetyka poezji pojedyncza quibbling source target techsty tekstu zarówno