...

HIPERTEKST TO NIELINEARNA i niesekwencyjna organizacja danych - tekst rozbity na fragmenty, które na wiele sposobów połączone są ze sobą odsyłaczami. To tekst, który rozgałęzia się lub działa na żądanie czytelnika. Termin ten stworzony został w 1965 roku przez Teda Nelsona na oznaczenie rodzaju hipermediów o charakterze tekstowym. Przykłady hipertekstu obejmują oparty na hiperłączach hipertekst cząstkowy typu węzeł-link ("discrete hypertext") i oparty na poziomach szczegółowości tekst rozciągły ("stretchtext"). Hipertekst - w szerszej perspektywie - to "ustrukturyzowana praca wiedzy".

Idea hipertekstu pojawia się na obszarze literatury w latach osiemdziesiątych, wraz z odkrywaniem literackiego potencjału komputerów. Środowisko komputerowych systemów hipertekstowych (Guide, Hypercard, Storyspace) zostaje wówczas wykorzystane do tworzenia niesekwencyjnych, rozgałęziających się opowiadań, powieści a nawet poezji, którym końcowy kształt (na poziomie fabuły, postaci, opisów) nadawał czytelnik, poprzez swoje lekturowe decyzje. Ogólnie przyjęty został wówczas podział na hipertekst eksploracyjny i konstrukcyjny. Pierwszy z nich pozwala czytelnikowi na lekturę wyboru. Drugi pozwala jednocześnie na modyfikacje istniejącego tekstu bądź linków, lub dodawanie własnych segmentów tekstu.

Według Teda Nelsona ten swoisty sposób organizacji tekstu nie daje się w pełni zrealizować w druku. Hipertekst najlepiej czyta się na ekranie komputera. Mimo tej "pierwszej zasady" Nelsona, mówimy też o realizacjach hipertekstu na kartce papieru, w instalacjach przestrzennych i wszędzie tam, gdzie można zastosować lekturę wyboru, gdzie oprócz linearnego trybu opowiadania dostępny jest tryb wielolinearny, losowy, przeskokowy. Dlatego też Espen Aarseth uznał hipertekst za współczesną realizację literatury ergodycznej mającej swoje korzenie już w starożytności, w wielu kulturach, na przykład zarówno w Chinach (Księga I-Cing) jak i w Egipcie (malowidła w świątyniach w Karnaku). W Polsce nie brakuje przykładów hipertekstów analogowych: Stanisław Dróźdż, Małgorzata Dawidek-Gryglicka, Radosław Nowakowski tworzyli nielinearne opowieści z użyciem rozgałęziających się tekstów. Niemniej jednak, to dzięki komputerowi struktury hipertekstowe zaczęły definiować współczesny dyskurs a wraz z nim całą kulturę.

...
Xanadu Nelsona w roku 2014

Pojedynczy fragment tekstu w hipertekście nazywany jest polem pisma (writing space), leksją, lub tekstonem. Fragmenty tekstu połączone są ze sobą odnośnikami. Leksja zawierać może nie tylko tekst, ale obraz, dźwięk i wideo. Czysto literacki hipertekst wkracza wówczas w domenę hipermediów. Formą hipertekstu, z którą ma do czynienia najwięcej ludzi na świecie jest internet i strony internetowe. Serwisy Facebook, Tweeter i Instagram nie mogłyby istnieć bez układu linkowego. Hipertekst stanowi ich strukturę głęboką, aczkolwiek media społecznościowe wprowadziły swoje własne wersje podstawowych kategorii hipertekstowych: linków i węzłów. Hashtag to przykład nowego rodzaju linku. Retweet to społecznościowy rodzaj leksji. Bohater tej witryny - hipertekst literacki - jest jednak starszy i od mediów społecznościowych i od Internetu.

Ostatnia aktualizacja:

14.01.2024

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (2022) Hipetekst - definicje. "Techsty" 14.01.2024 [https://techsty.art.pl/hipertekst/cybertekst_definicje.htm].

Xanadu definicje hipertekst

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


alt analogowe art auto central definicje hipertekst hipertekstu hiperteksty img leksja linków literatury nelsona oparty outgoing pozwala source stretchtext target techsty tekst tekstu width wówczas